به کسانی که به جامعه عشایری تعلق دارد عشایر گفته می‌شود. واژهٔ عشایر، جمع عشیره به معنی قبیله است. جامعه عشایری شیوه زیستی متفاوت و جدای از شیوه زیست شهری و شیوه زیست روستایی است. این جامعه عبارت است از جامعه انسانی نسبتا خوداتکا و خودبسنده که ساخت اجتماعی قبیله‌ای دارد و عموما زندگی خود را از دامداری اداره می‌کنند.

واژه عشایر بیشتر در زبان فارسی و در مورد ایل‌های کوچنده در ایران به کار می‌رود. عشایر در قدیم در تعیین حکومت‌ها نقش اساسی داشته‌اند و اکثر خاندان هاو سلسله‌های حاکم بر ایران خاستگاه عشایری داشته‌اند. عشایر تقریباً نیروهای اصلی جنگی ایران را تشکیل می‌داده‌اند. شیوه زیست عشایری اصطلاحات و ادبیات خاص خود را باز تعریف کرده و به عنوان جامعه سوم در ایران مطرح است. بعضی ازاصطلاحاتی که مشتق از واژه عشایری است عبارتند از:

• عشایر اسکان یافته: خانوارهای عشایری که تمامی اعضای آن در یک مکان، سکونت ثابت اختیار کرده و کوچ نمی‌کنند اما با توجه به حفظ برخی مناسبات اقتصادی (مالکیت و حقوق بهره‌برداری از مراتع و منابع قلمرو) و فرهنگی ـ اجتماعی (احساس تعلق به ایل و عشیره) خود را عضو ایل، طایفه و ... تلقی می‌کنند.
• عشایر کوچنده: به عشایری که حداقل سه ویژگی ساخت اجتماعی قبیله‌ای، اتکای معاش به دامداری، و شیوه زندگی مبتنی بر کوچ را داشته باشند گفته می‌شود.
• عشایر نیمه کوچنده: به آن تعداد از خانوارهای عشایری گفته می‌شود که حداقل در یکی از قطب‌های استقرار (منطقه ییلاق، قشلاق و یا میان‌بند) دارای سکونت‌گاه ثابت بوده و همواره تعدادی از اعضای خانوار در آنجا سکونت دارند.
• عشایر رمه‌گردان: به آن تعداد از خانوارهای عشایری گفته می‌شود که اکثر اعضای خانواده در یک نقطه یا مکان (در داخل قلمرو ایلی و یا خارج از آن) سکونت ثابت اختیار کرده و در کوچ شرکت نمی‌کنند. در شیوه کوچ رمه‌گردانی، دام‌ها به همراه چوپان و تعدادی از افراد ذکور خانواده جابجا شده یا کوچ داده می‌شوند.

علی لایق‌زاده مستندساز از ساخت مستند «دست بافته‌های مادریم» با حضور افسانه بایگان خبر داد و گفت: «این مستند روایتی از شادی، عشق و غم زنان عشایری در تار و پود گلیم، گبه و جاجیم است، میراثی که رو به فراموشی است.»

کارگردان فیلم مستند تحسین شده «گاودانه» با اعلام این خبر در توضیح کم و کیف ساخت فیلم مستند «دست بافته‌های مادریم»، گفت: «این فیلم مستند که هم اکنون مراحل تصویربرداری خود را می‌گذراند درباره زندگی عشایر و میراث فرهنگی و معنوی آن‌ها در کل کشور است که متاسفانه رو به نابودی است.»

وی در ادامه افزود: «بخشی از این میراث معنوی گلیم، گبه و جاجیم است که از گذشته دور تنها به عنوان صنایع دستی و یا وسیله‌ای تزئینی در بین عشایر به شمار نمی‌آمده است بلکه ذره ذره زندگی مردمان عشایر در تار و پود این دست بافته‌ها است.»

لایق‌زاده در ادامه متذکر شد: ...

بقیه در ادامه مطلب ...